นิ่วในถุงน้ำดีหรือ (Gallstone) เป็นโรคที่ไม่แสดงอาการใด ๆ เกิดขี้นอย่างเงียบ ๆ โดยไม่รู้ตัว ราชวิทยาลัยอายุรแพทย์แห่ งประเทศไทย จึงขอหยิบยกเรื่องโรคนิ่วในถุ งน้ำดีมากล่าวถึงพร้ อมแนะแนวทางปฏิบัติตนให้เหมาะสม
สำหรับโรคนิ่วในถุงน้ำดี พบอุบัติการณ์ผู้ป่ วยในประเทศไทยร้อยละ 5-10 ของประชากร เป็นโรคที่ป้องกันได้ยาก เนื่องจากมีหลายปัจจัยที่ทำให้ เกิดนิ่ว นิ่วจากคอเรสเตอรอลพบมากในผู้ หญิงมากกว่าผู้ชายประมาณ 2-3 เท่า พบมากในวัย 40 ปีขึ้นไปหรือวัยกลางคนที่เปลี่ ยนคู่นอนบ่อย ๆ และพบมากในคนอ้วน การรับประทานอาหารที่มีไขมันสู งทำให้มีคอเลสเตอรอลสะสมในถุงน้ำ ดีมากเกินไป และพบมากในผู้ที่มีอาการจุกแน่ นบ่อย ๆ หลังรับประทานอาหารไขมันสูง และมีอาการปวดท้องบ่อย ๆ หลังรับประทานอาหาร นอกจากนี้ยังพบว่าผู้ป่ วยโรคธาลัสซีเมีย ก็สามารถเป็นนิ่วในถุงน้ำดีได้ เช่นกัน
ถุงน้ำดีเป็นอวัยวะขนาดเล็กอยู่ ในช่องท้อง ลักษณะรูปร่างคล้ายผลแพร์ ขนาดยาว 3 นิ้ว กว้าง 1 นิ้ว อยู่ใต้ตับบริเวณชายโครงขวา ทำหน้าที่เป็นแหล่งพักของน้ำดี ที่สร้างจากตับและดูดน้ำและเกลื อแร่จากน้ำดี เพื่อให้เข้มข้นขึ้นกว่าเดิมถึง 7 เท่า ทำให้สามารถส่งออกเพื่อย่ อยอาหารประเภทของทอด ของมัน ด้วยปริมาณน้อยอย่างมีประสิทธิ ภาพในลำไส้เล็กได้ น้ำดีที่สร้างจากตับ มีส่วนผสมของคอเลสเตอรอล บิลลิรูบินและเกลือน้ำดีในสัดส่ วนพอเหมาะ ให้คงสภาพสารละลาย แต่เมื่อใดที่องค์ประกอบทั้ง 3 ส่วนนี้ผิดไปจากปกติ เช่น มีการเพิ่มขึ้นมากเกิ นไปของคอเลสเตอรอล หรือบิลลิรูบิน หรือการลดลงของเกลือน้ำดี ร่วมกับการหดตัวน้อยลงของถุงน้ำ ดี จะทำให้เกิ ดการตกตะกอนของสารละลาย กลายเป็นเม็ดนิ่วเกิดขึ้นในถุ งน้ำดี และนิ่วอาจหลุดไปอยู่ในที่อื่น ๆ เช่น ท่อน้ำดี หรือลำไส้เล็ก ทำให้เกิดปัญหาหลายอย่างกับร่ างกาย
ปัจจัยเสี่ยงในการเกิดนิ่ วในถุงน้ำดี มี 13 ปัจจัยหลัก ได้แก่ 1. ภาวะทางพันธุกรรม ทำให้มีการหลั่งคอเลสเตอรอลเพิ่ มขึ้นในน้ำดี พบมีส่วนในการก่อโรคประมาณร้ อยละ 25 ของสายพันธุ์นั้น ๆ 2. ภาวะอ้วน ยิ่งอ้วนมาก ยิ่งทำให้ร่างกายหลั่ งคอเลสเตอรอลมากขึ้น ทำให้มีโอกาสเกิดนิ่วในถุงน้ำดี 3 เท่า ของผู้ที่ไม่อ้วน 3. การสูญเสียน้ำหนักตัวลงมากอย่ างเฉียบพลัน ซึ่งมักเกิดจากการลดอาหารให้ เหลือพลังงานน้อยกว่า 500 แคลอรี่ต่อวัน นาน 12 – 16 สัปดาห์ หรือจากการทำให้กระเพาะหดเล็ กลงด้วยวิธีการผ่าตัดกระเพาะทิ้ งบางส่วน หรือโดยการรัดกระเพาะ จะเกิดปัญหาขึ้นภายใน 2 – 3 เดือน เพราะตับหลั่งคอเรสเตอรอลเพิ่ มมากขึ้น 4. การอดอาหารโดยเฉพาะอาหารเช้า จะทำให้มีการเพิ่มขึ้ นของคอเลสเตอรอล และลดเกลือน้ำดีร่วมกับการหดตั วน้อยลงของถุงน้ำดี 5. การรับประทานอาหารที่มีไขมันมาก ทั้งคอเลสเตอรอลและไตรกลี เซอไรด์ และอาหารประเภทกากใยต่ำเป็ นประจำ 6. การไม่ออกกำลังกายอย่างเพียงพอ จะทำให้ถุงน้ำดีหดตัวน้อยลง 7. โรคบางอย่าง เช่น เบาหวาน ตับแข็ง โรคตับอื่น ๆ ลำไส้อักเสบเรื้อรัง โรคเลือด ภาวะซีด และการติดเชื้อในท่อน้ำดี การแตกตัวของเม็ดเลือดแดง จนเพิ่มบิลลิรูบินขึ้นมาก โรคของลำไส้เล็กส่วนปลาย หรือการผ่าตัดลำไส้เล็กส่วนนี้ 8. ยาต่าง ๆ เช่น ยาลดไขมัน ยาคุมกำเนิด ฮอร์โมน 9. ช่วงที่ตั้งครรภ์ทำให้ฮอร์ โมนเอสโตรเจนสูงขึ้น 10. ภาวะที่ร่างกายมีไขมันดี เอชดีแอล ต่ำ 11. ผู้หญิงและผู้ที่มีอายุตั้งแต่ 40 ปีขึ้นไป เพศหญิงมีโอกาสเป็นมากกว่าผู้ ชาย 2 – 3 เท่า และโอกาสเป็นเพิ่มสูงขึ้ นตามอายุที่เพิ่มขึ้น ในนิ่วที่เป็นคอลเลสเตอรอล 12. ผู้ที่ดื่มเหล้าหรือสูบบุหรี่ อย่างมาก และ13. การให้สารอาหารทางเส้นเลือดเป็ นเวลานาน หรือการผ่าตัดหน้าท้อง
ผู้ป่วยส่วนใหญ่ที่มีนิ่วในถุ งน้ำดี มักจะไม่แสดงอาการใด ๆ ในรายที่มีอาการ อาจจะเป็นเพียงอาการอืด แน่นท้อง อาหารไม่ย่อย เรอบ่อย มีเพียงบางรายที่จะมีอาการปวดท้ องบริเวรดังกล่าวอย่างรุนแรง (บริเวณชายโครงขวา หรือลิ้นปี่) หลังรับประทานอาหารที่เป็ นของทอด ของมัน อาจปวดตื้อๆ หรือท้องเกร็ง ปวดมากขึ้นเรื่อย ๆ และค้างไว้ระยะหนึ่งแล้ว ปวดน้อยลง เป็นๆหายๆ ช่วงละ 15 – 30 นาที อาจปวดร้าวไปหลัง หรือบริเวณสะบักหลังหรือหัวไหล่ ขวา (อาจมีอาการคลื่นไส้อาเจียนร่ วมด้วย) ในรายที่นิ่วอุดตันท่อน้ำดี อาจทำให้ผู้ป่วยมีไข้สูง หนาวสั่น และตาเหลืองได้ การตรวจร่างกายที่ไม่มีอาการหรื ออาการไม่รุนแรง มักจะตรวจไม่พบสิ่งผิดปกติ แต่หากมีอาการปวดท้องรุนแรง เวลากดหน้าท้องใต้ชายโครงขวา ผู้ป่วยจะกลั้นหายใจ เนื่องจากปวดท้องมาก อาจตรวจได้ไข้สูงและตาเหลือง นิ่วในถุงน้ำดีหากไม่รีบรักษา จะทำให้นิ่วที่อยู่ในถุงน้ำดี ตกไปในท่อน้ำดี กลายเป็นนิ่วในท่อน้ำดี มีความยุ่งยากในการรักษา และเสี่ยงอันตรายต่อชีวิต
อย่างไรก็ตาม ปัญหาของผู้ป่วยโรคนิ่วในถุงน้ำ ดี ก็คือ ผู้ป่วยส่วนใหญ่มักไม่ใส่ ใจไปตรวจ เพราะยังมีความเข้าใจผิดว่าเป็ นอาการของโรคกระเพาะอาหาร ก็ไปซื้อยาลดกรดหรือยารั กษาโรคกระเพาะมารับประทานเอง เมื่อมาพบแพทย์ก็อักเสบและมี อาการรุนแรงมากแล้ว จนก้อนนิ่วตกไปในท่อน้ำดีแล้ว ซึ่งจะทำให้การรักษายุ่ งยากมากขึ้น การรักษานิ่วในถุงน้ำดีแม้จะมี หลายวิธี แต่การผ่าตัดเอาถุงน้ำดีออกเป็ นวิธีการที่แก้ปัญหาได้อย่ างถาวร
ไม่มีความคิดเห็น:
แสดงความคิดเห็น